Thế nào là di chúc hợp pháp là câu hỏi của nhiều bạn đọc và khách hàng quan tâm, Enterlaw.vn là công ty luật chuyên cung cấp các dịch vụ pháp luật đầy đủ toàn diện cho khách hàng. Xin được chia sẻ, tư vấn dưới góc nhìn và căn cứ pháp luật, giúp khách hàng hiểu, và có thể thực hiện khi cần thiết.
Trước hết cần tìm hiểu di chúc là gì?
Di chúc là một văn bản pháp lý thể hiện ý chí của một cá nhân (người lập di chúc) nhằm định đoạt tài sản của mình cho người khác sau khi người đó qua đời. Nói cách khác, di chúc là sự thể hiện ý chí đơn phương của cá nhân nhằm chuyển giao tài sản thuộc sở hữu của mình cho người khác sau khi mình chết.
Việc người mất có tài sản để lại di chúc là việc làm rất cần thiết ngoài việc dặn dò những người còn sống thì di chúc còn định đoạt tài sản của những người chết. Nó là văn bản đảm bảo quyền lợi cho các hàng thừa kế và tránh tình trạng tranh chấp tại sản có thể diễn ra sau khi người có tài sản qua đời.
Thực tế đã chỉ ra rằng khi bố mẹ còn sống thì anh chị em rất vui, đoàn kết sở di như vậy là chưa có xung đột gì về lợi ích. Nhưng ngay sau khi bố mẹ mất đi, anh chị em lập tức bất hòa, tranh cãi nhau, tranh chấp nhau từng li từng tí một, đất, vàng, tiền... ai cũng cho rằng công của mình lớn hơn, nhiều hơn. Cá biệt nhiều gia đình anh em còn đánh giá, ra tòa, thậm chí nhiều gia đình đã có án mạng. Vậy nên việc phân chia công bằng và có di chúc và di chúc hợp pháp là điều vô cùng cần thiết.
Để di chúc được coi là hợp pháp thì di chúc đó phải đáp ứng các điều kiện được quy định tại điều 630, Bộ luật dân sự năm 2015:
Điều kiện về chủ thể lập di chúc - Người lập di chúc?
Người lập di chúc phải đáp ứng các điều kiện sau tại thời điểm lập di chúc:
(1) Minh mẫn, sáng suốt và không bị tác động ép buộc:
- Người lập di chúc phải hoàn toàn minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc.
- Không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép bởi bất kỳ ai. Ý chí của người lập di chúc phải hoàn toàn tự nguyện.
(2) Độ tuổi của người lập di chúc
- Người thành niên: Có quyền lập di chúc nếu đáp ứng điều kiện về minh mẫn, sáng suốt và tự nguyện.
- Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi: Được lập di chúc, nhưng phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
(3) Trường hợp đặc biệt:
Di chúc của người bị hạn chế về thể chất (ví dụ: người khuyết tật không thể tự viết, ký) hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và phải có công chứng hoặc chứng thực.
Điều kiện về nội dung của di chúc?
Nội dung của di chúc phải đảm bảo các nội dung cơ bản sau:
(1) Không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội:
- Điều cấm của luật: Là những quy định pháp luật không cho phép thực hiện những hành vi nhất định (ví dụ: di chúc định đoạt tài sản không thuộc sở hữu của người lập di chúc, hoặc di sản là vật cấm lưu hành).
- Đạo đức xã hội: Là những chuẩn mực ứng xử chung trong đời sống xã hội, được cộng đồng thừa nhận và tôn trọng (ví dụ: di chúc không được có nội dung xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác).
(2) Các nội dung chủ yếu phải có:
- Ngày, tháng, năm lập di chúc.
- Họ, tên và nơi cư trú của người lập di chúc.
- Họ, tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản.
- Di sản để lại và nơi có di sản.
- Ngoài ra, di chúc có thể có các nội dung khác như chỉ định người thực hiện nghĩa vụ, nội dung của nghĩa vụ, chỉ định người giám sát việc phân chia di sản, v.v.
(3) Hình thức thể hiện nội dung:
- Không được viết tắt hoặc viết bằng ký hiệu.
- Nếu di chúc gồm nhiều trang, mỗi trang phải được ghi số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc.
- Trường hợp di chúc có sự tẩy xóa, sửa chữa thì người tự viết di chúc hoặc người làm chứng di chúc phải ký tên bên cạnh chỗ tẩy xóa, sửa chữa.
Điều kiện về hình thức của di chúc?
Di chúc có thể được lập bằng văn bản hoặc bằng miệng, với các yêu cầu riêng biệt:
(1) Di chúc bằng văn bản:
- Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng: Do người lập di chúc tự tay viết, ký và phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện về nội dung.
- Di chúc bằng văn bản có người làm chứng: Nếu người lập di chúc không tự mình viết bản di chúc thì có thể nhờ người khác viết, nhưng phải có ít nhất hai người làm chứng. Người lập di chúc phải ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc trước mặt những người làm chứng; những người làm chứng xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di chúc và ký tên vào bản di chúc.
- Lưu ý về người làm chứng (Điều 632 BLDS 2015): Mọi người đều có thể làm chứng, trừ: người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc; người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc; người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.
- Di chúc bằng văn bản có công chứng hoặc chứng thực: Đây là hình thức di chúc an toàn và có giá trị pháp lý cao nhất, được lập tại tổ chức công chứng (Phòng/Văn phòng công chứng) hoặc chứng thực tại Ủy ban nhân dân cấp xã (xã, phường, thị trấn).
- Các trường hợp bắt buộc phải có công chứng/chứng thực để hợp pháp:
+ Di chúc của người bị hạn chế về thể chất.
+ Di chúc của người không biết chữ.
+ Di chúc của người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi.
(2) Di chúc miệng của người để lại di sản:
- Chỉ hợp pháp trong trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản.
- Phải có ít nhất hai người làm chứng và những người làm chứng phải ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ vào bản di chúc đó.
- Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, di chúc đó phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.
- Quan trọng: Sau 03 tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ và không còn giá trị pháp lý.
Hiệu lực của di chúc?
Dù di chúc có hợp pháp đi chăng nữa, nó chỉ bắt đầu có hiệu lực tại một thời điểm nhất định và có thể bị vô hiệu trong một số trường hợp:
(1) Thời điểm có hiệu lực: Di chúc có hiệu lực từ thời điểm mở thừa kế. Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết (Điều 611 BLDS 2015).
(2) Các trường hợp di chúc không có hiệu lực toàn bộ hoặc một phần:
- Người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc. Nếu có nhiều người thừa kế mà một người chết thì chỉ phần liên quan đến người đó không có hiệu lực.
- Cơ quan, tổ chức được chỉ định là người thừa kế không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế. Tương tự, nếu có nhiều tổ chức mà một tổ chức không còn thì chỉ phần liên quan đến tổ chức đó không có hiệu lực.
- Di sản để lại cho người thừa kế không còn vào thời điểm mở thừa kế. Nếu chỉ còn một phần thì phần di chúc về phần di sản còn lại vẫn có hiệu lực.
- Khi di chúc có phần không hợp pháp mà không ảnh hưởng đến hiệu lực của các phần còn lại thì chỉ phần không hợp pháp đó không có hiệu lực.
- Khi một người để lại nhiều bản di chúc đối với cùng một tài sản thì chỉ bản di chúc sau cùng có hiệu lực.
Một di chúc hợp pháp có thể không có hiệu lực toàn bộ hoặc một phần trong một số trường hợp nhất định (ví dụ: người thừa kế chết trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc; di sản để lại theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế). Ngoài ra, những người là con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng, con thành niên mà không có khả năng lao động vẫn được hưởng phần di sản bắt buộc (bằng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật) dù di chúc có truất quyền hưởng di sản của họ hay không.
Để đảm bảo di chúc hợp pháp và tránh tranh chấp sau này, người lập di chúc nên tìm hiểu kỹ các quy định pháp luật hoặc tham khảo ý kiến của luật sư, công chứng viên nếu bạn chưa biết làm thế nào, hay liên hệ với đội ngũ luật sư của Enterlaw.vn để được tư vấn hỗ trợ.
Trân trọng cảm ơn!
==============================================================================================================
Enterlaw.vn - Hiểu luật, hiểu bạn!
Thành lập doanh nghiệp | Xin giấy phép con | Thay đổi giấy phép kinh doanh | Tư vấn luật lao động | Tư vấn thường xuyên | Giải thể doanh nghiệp | Tư vấn phá sản | Tư vấn sở hữu trí tuệ.
